محمدرضا رضائیپنحمین برنامه از پادکست‌های رادیو علم‌نگار به گفتگو با محمدحسین جهان‌پناه از روزنامه‌نگاران علمی اختصاص دارد.
تخصص اصلی جهان‌پناه در مطبوعات، فناوری هوایی است. اگرچه در حوزه‌های دیگر علم و فناوری هم مطالب جالب و جذابی می‌نویسد. به نظرم یکی از نقاط قوت کار او نوشتن گزارش‌های میدانی پر و پیمان است. کافی است او را به یک نمایشگاه چند روزه بفرستید و بعد از آن چند گزارش و تحلیل جذاب و خواندنی از زوایای مختلف از او بخوانید.
او سابقه پوشش خبری ده‌ها نمایشگاه و رویداد داخلی و خارجی را دارد و اکنون سال‌هاست به عنوان دبیر سرویس تکنولوژی مجله دانستنیها فعالیت می‌کند.
همین موضوع هم بهانه‌ای شد تا در بهمن‌ماه سال گذشته (۱۳۹۵) برای ضبط پنجمین برنامه از پادکست‌های رادیو علم‌نگار با محمدحسین جهان‌پناه در کافی‌شاپ موسسه همشهری قرار بگذاریم. در این قرار دوستانه با هم درباره گزارش نویسی میدانی گفتگو کردیم و محمدحسین از تجربیاتش در این زمینه گفت.
این گفتگو بنا به دلایل فنی پیش از نوروز منتشر نشد. اما هم‌اکنون می‌توانید گفتگوی من با جهان‌پناه را در پنجمین برنامه رادیو علم‌نگار بشنوید.
محورهای کلی این گفتگو به شرح زیر است:
- معرفی محمدحسین جهان‌پناه و مروری بر فعالیت‌های حرفه‌ای او در حوزه روزنامه‌نگاری
- گزارش نویسی میدانی چیست؟
- چگونه برای پوشش خبری و تهیه گزارش از یک رویداد آماده شویم؟
- در زمان حضور در یک رویداد به چه نکاتی باید توجه کرد؟
- چگونه یک گزارش را ساختاربندی و تنظیم کنیم؟
موسیقی‌های متن رادیو: دیوید لاو (David Lowe)
دانلود فایل برنامه شماره پنج رادیو علم‌نگار (حجم ۲۱ مگابایت)
رادیو علم‌نگار عنوان پادکست‌هایی درباره آموزش تولید محتوا، نویسندگی علمی و روزنامه‌نگاری است. در هر برنامه در نظر دارم با یکی از صاحب‌نظران این حوزه‌ها گفتگو کنم و از آنها کسب تجربه کنیم.
متن مصاحبه
با سلام خدمت شما همراهان خوب وب‌سایت علم‌نگار. من محمدرضا رضایی، مدیر این وب‌سایت هستم و شما خواننده پنجمین گفت‌وگو رادیو علم‌نگار با موضوع «گزارش نویسی» هستید.
فرض کنید بعد از شرکت کردن در یک رویداد، مانند یک همایش یا نمایشگاه ، میخواهیم یک گزارش برای روزنامه، خبرگزاری، یا وب‌سایت خودمان تهیه کنیم. یکی از کسانی در این زمینه طی این سال‌ها خیلی خوب کارکرده است، و میخواهیم از او راهنمایی بگیریم تا یک گزارش خوب بنویسیم، آقای محمدحسین جهان‌پناه است.
ایشان در حال حاضر دبیر سرویس تکنولوژی مجله دانستنیها هستند و تجربیات مختلفی در زمینه پوشش خبری رویدادهای داخلی و خارجی، بخصوص در صنایع هوایی و جنگ‌افزار دارند .
در این برنامه، از ایشان دعوت کردیم تا تجربیاتشان را در زمینه گزارش‌نویسی میدانی با ما به اشتراک بگذارند و بپرسیم که چه کارهایی انجام دهیم تا یک گزارش میدانی خوب و جذاب بنویسیم . از شما دعوت می‌کنم متن زیر که حاصل مصاحبه من با محمدحسین جهان‌پناه است را بخوانید.
لطفا خودتان را معرفی کنید تا بیشتر با شما و فعالیت هایتان آشنا شویم؟
محمدحسین جهان‌پناه هستم. فعالیت روزنامه‌نگاری‌ام را از حدود ۱۰ سال قبل شروع کردم.
از جمله سوابق کاری من، همکاری با مجله‌های تخصصی مثل جنگ‌افزار و صنایع هوایی ،روزنامه شرق و همشهری است. هم‌چنین سابقه فعالیت بعنوان خبرنگار، دبیر فرهنگی و دبیر سرویس تکنولوژی در مجله همشهری دانستنیها را دارم.
شما را بیشتر در حوزه هوانوردی و نوشتن درباره صنایع برای مطبوعات می‌شناسند. چرا حوزه کاریتان را به سمت نویسندگی و روزنامه‌نگاری در حوزه صنایع هوایی تغییر دادید ؟
من، نوشتن را قبل از اینکه کار روزنامه‌نگاری را شروع کنم آغاز کرده بودم و ازمدت‌ها قبل، می‌نوشتم. با توجه به علاقه اولیه خودم که حوزه هوانوردی و خبرنگاری حوزه دفاعی بود، کارم را در این حوزه شروع کردم و با مجلات مختلفی که همکاری می‌کردم، در حوزه دفاع یا هوانوردی بود. مطالعات و علاقه شخصی خودم نیز طبیعتا به این سمت گرایش داشت.
چه کارهایی را باید قبل از تهیه گزارش یک رویداد انجام دهیم؟ و از نظر شما ویژگی یک گزارش خوب چیست؟
نوشتن یک گزارش میدانی خوب ( گزارش میدانی یعنی شما برای تهیه گزارش در آن محل حضور فیزیکی دارید) بستگی به شرایط و موضوع آن رویداد دارد. به نظر من، هیچ فرقی بین نوشتن یک گزارش میدانی یا یک پرونده وجود ندارد. تنها فرقش در این است که شما میخواهید با چه بیان و لحنی آن رویداد را مکتوب کنید.
مثلا ممکن است شما بخواهید درباره یک نمایشگاه صحبت کنید، یا یک گزارش از کنفرانس خبری یا حادثه‌ای که اتفاق افتاده تهیه کنید، همه اینها فرم‌های مختلفی از گزارش‌های میدانی هستند که بر اساس شرایط مختلف در حوزه روزنامه‌نگاری و نوشتن وجود دارد.
مهمترین مسئله درنوشتن گزارش، خط داستانی قضیه است. مثلا اگر یک حادثه‌ی ناگوار اتفاق افتاده‌است و شما برای تهیه گزارش به آن محل رفتید؛ خب موضوع این رویداد طبیعتا خیلی ساده و مشخص است. شما باید فقط طرح موضوع کنید. مثلا یک حادثه رانندگی بوده، دلایل وقوع آن‌را بنویسید و ادامه ماجرا.
ماچند شیوه روایت‌گری داریم که یکی از رایج‌ترین آنها مشاهدات خود خبرنگار است که خیلی ساده است، اما گاهی ممکن است که شما بخواهید از یک رویداد مثل یک نمایشگاه و یک موضوع چندوجهی گزارش تهیه کنید که چند روز طول می‌کشد، خبرهای زیادی در آن است، خط‌های داستانی مختلفی دارد و اطلاعات مختلفی که میتواند به خواننده بگویید یا از گفتن آن صرف‌نظر کنید.
اینجا شما باید همزمان سه، چهار کار را به عنوان خبرنگاری که در منطقه حاضرید و در حال تهیه گزارش هستید انجام دهید: اول اینکه باید یک خط داستانی برای خودتان تعریف کنید. مثلا نمایشگاه فلان است و شما دارید تعریف میکنید که این نمایشگاه در چه رابطه‌ای است.
چرا اصلا باید صحبت در این نمایشگاه برای خواننده جذاب باشد؟ این سوالی است که شما باید قبل از تهیه گزارش، از خودتان بپرسید.
برای تهیه گزارش میدانی، ابتدا باید اطلاعات جمع کنید، مثل مصاحبه‌های کوتاه و بلند ، مصاحبه‌های هماهنگ‌شده و مصاحبه‌هایی که از قبل هماهنگ نشده، تا تهیه اخبار مختلف و مصاحبه با کسانی که در آن برنامه شرکت کردند و حتی اتفاقاتی که در طول تهیه گزارش می‌افتد. قبل از اینکه به مرحله بعد برویم، باید یک لیست از یکسری پیش‌داوری‌ها و پیش‌بینی‌هایتان را بنویسید؛ مثلا یکسری سوالات برای خودتان تهیه کنید که اگر من با چنین آدم‌هایی روبرو شدم و خواستم با آنها مصاحبه کنم، این سوالات را از آنها بپرسم. در عین حال شما بایدکارهایتان را اولویت بندی کنید ویک فهرست از کارهایی که میخواهید انجام دهید بنویسید. اطلاعات مورد نیازتان که جمع شد، بخش مهم‌تر آنجایی است که شما میخواهید بر اساس آن اطلاعات یک مقاله بنویسید.
مهمترین مسئله درنوشتن گزارش، خط داستانی قضیه است.
عنوان کردید که باید بر اساس اولویت‌ها خط داستان گزارش را تعریف کنیم. لطفا یک مقدار درباره خط داستان بیشتر توضیح دهید؟
هر گزارش مطبوعاتی، فارغ از اینکه یک گزارش تالیفی، میدانی، یا یک مقاله است، باید یک سری نکات در آن رعایت کنیم. یعنی وقتی شما در حال نگارش یک مطلب مطبوعاتی هستید، باید مشخص شود که هدف شما از نگارش این مطلب چیست و اصلا چرا میخواهید که مخاطب این مطلب را بخواند. به هر حال در آن گزارشی که می‌خواند باید به یک سوال پاسخ داده شود که جواب به این سوال، خط داستانی اصلی مطلب شما را مشخص می‌کند. اما دخیل کردن نطر شخصی خودتان ، دیگر بستگی به نظر شخصی، نوع نگارش و رسانه‌های مطبوعاتی دارد.
باید هدف‌مند گزارش بنویسیم.فبل از نگارش گزارش باید مشخص کنیم به چه سوالی میخواهیم پاسخ بدهیم.
خیلی مهم است که ما قبل از ورود به یک رویداد، یک پرسش اساسی برای خودمان طراحی کنیم و به دنبال اطلاعاتی برای پاسخ به ان پرسش باشیم یعنی هدف‌مند در آن رویداد شرکت کنیم.
این پرسش میتواند در طول کار پیش بیاید. شما ممکن است با یک پیش‌زمینه ذهنی بروید مثلا نمایشگاه خودرو. سوال مشخص است، سوال میتواند این باشد که چقدر دستاوردهای ملی‌مان پیشرفت‌کرده و قرار است از چه چیزهایی رونمایی کنند و غیره.
اما در طول کار می‌بینیم که سوال عوض شد و رفت به سمت تکنولوژی‌های وارداتی، اعتیاد، توان مالی قطعه‌سازها، کیفیت خودرو و غیره. می‌بینیم که در طول کار ممکن است سوال عوض شود. هیچ‌وقت هیچ‌کدام از اساس و رکن‌هایی که داریم صحبت میکنیم، ثابت نیست و ممکن است در طول جمع‌آوری گزارش نهایی، تغییراتی اتفاق بیفتد اما چارچوب ثابت است.
چارچوب چیست؟ چارچوب یعنی گزارش شما باید در نهایت یک مقدمه ، یک سوال و یک مسئله را باز‌کند و یک جواب برای آن سوال داشته باشد. این چارچوبی ثابت برای تمامی گزارش‌های شما است که باید در گزارش‌های میدانی غیرمیدانی رعایت شود.
اینکه حالا شکل و قالب محتوایی چگونه است، چه تیترهایی برای گزارش نوشته شود، به سلیقه خبرنگار و آن شخصی که گزارش را تهیه می‌کند، برمی‌گردد.
فیلترکردن و انتخاب برخی موضوعات، کار خبرنگار است و باعث ایجاد تنوع در خبر میشود. اینکه من بعنوان یک خبرنگار، چه دیدگاهی در مورد موضوع دارم و این دیدگاه را چگونه پیاده می‌کنم.
گزارش باید باید در نهایت یک مقدمه ، یک طرح سوال و یک مسئله را برای مخاطب باز کند و یک جواب برای آن سوال داشته باشد.
برای جمع‌آوری اطلاعات درباره یک رویداد از چه منابعی می‌توانیم استفاده کنیم ؟
قبل از آن اشاره کنم که وقتی می‌گوییم جمع‌آوری اطلاعات، لزوما به خبرنگاری میدانی می‌گوییم. ما حتی وقتی در حال نوشتن یک مقاله ساده هستیم هم نیاز به مطالعه‌کردن درباره آن موضوع و جمع‌آوری اطلاعات داریم.
وقتی در گزارش میدانی درباره جمع‌آوری اطلاعات صحبت میکنیم، چند حالت مختلف وجود دارد: اگر داده‌ها را به صورت کلان جمع آوری میکنیم، بهتر است یکسری اطلاعات عمومی که در نوبت‌های قبلی که این رویداد انجام شده؛ از زمان اتفاق‌افتادن رویداد یا شرکت‌هایی که قرار است در این رویداد حضور پیدا کنند، تکنولوژی‌هایی که قرار است به نمایش در بیایند را جمع‌آوری کنیم و یکسری پیش‌داوری و پیش‌بینی ها انجام دهیم؛ این پیش‌بینی‌ها ممکن است درست درنیاید و در بین کار تغییر کند.
اینها چیزهایی است که شما برای خودتان آماده میکنید . یک چک‌لیست آماده میکنید که وقتی به آنجا می‌روید ، آمادگی مواجهه با شرایط مختلف را داشته باشید. این، باعث با کیفیت تر شدن گزارش میشود.
قبل از شروع گزارش حتما یک چک لیست تهیه کنید
داخل محیط یک نمایشگاه؛ ممکن است بخواهیم با افرادی مصاحبه کنیم، یا ممکن است یکسری رویداد مثل یک نشست یا سمینار و رویداد در حاشیه نمایشگاه برگزار شود و یکسری غرفه‌های خیلی خاص در آنجا ببینیم. برای اینکه بتوانیم گزارش‌های خودمان را غنی‌تر کنیم چگونه می‌توانیم از این ها استفاده کنیم ؟
همانطور که اشاره کردم، سلیقه خبرنگار تاثیر زیادی در این انتخاب دارد. هرچقدر خبرنگار خوش‌سلیقه‌تری باشید و اطلاعات بیشتری داشته باشید و بدانید کدام غرفه بهتر است و خبرهای کدام جذاب‌تر است خبر بهتری بدست می‌آید. اینکه شما بدانید که در یک شرکت قراردادی بسته می‌خواهد بسته شود که خیلی مهم است و ممکن است یک تکنولوژی جدید باشد.
شاید مدیر عامل فلان شرکت با این شرکت دارد یک صحبت‌هایی می‌کند که بازخورد خبری مهمی دارد، اینها همه اهمیت دارد. اینکه شما بتوانید در زمان مناسب و در جای مناسب حضور پیدا کنید، خیلی مهم است، چون شما خبر دسته‌اول‌تری دارید. شما باید در خط مقدم حوزه‌ای باشید که دارید کار میکنید. به‌علاوه اینکه باید علاقه و جذابیت مطلب را در نظر بگیرید. همه‌چیز فقط اهمیت خبری نیست.
جذابیت محتوا مهم است. باید فکر کنید که بالاخره قرار است یک نفر این گزارش را بخواند اما چرا باید بخواند اگر محتوایی داشته‌باشد که دیگران می‌نویسند؟ شما باید یک جذابیت و گیرایی محتوایی ایجاد کنید، یک خصوصیت خاصی در مطلب شما باشد که مطلب دیگران نباشد تا مخاطب خوشش بیاید.
سلیقه و اطلاعات خبرنگار تاثیر زیادی روی کیفیت گزارش دارد
شما می‌توانید یک مثالی بزنید در مورد این قضیه؛ از کارهایی که خودتان انجام دادید؟
مثلا مدتی پیش من در یک نمایشگاه یک گزارش اختصاصی با مدیر بازرگانی یک شرکت در مورد بازار ایران انجام دادم که آن زمان هنوز هیچ رسانه دیگری چنین مصاحبه‌ای نگرفته بود آن مصاحبه یکسری اطلاعات جالب داشت که به دلیل اینکه من طبق شرایط خاصی موفق شدم یک آدم خاصی را پیدا کنم که یک موقعیت خاصی دارد و از زیر زبانش یک حرف‌هایی را بکشم که اگر خبرنگار‌های دیگری آنجا بودند، شاید اصلا برایشان مهم نبود. دقیقا به سلیقه من برمی‌گشت.
یا مثلا یک وقت دیگر اتفاق افتاد که من یک دوستی را دیدم که مدیر روابط عمومی شرکت ساب بود و ایشان قبلا روزنامه‌نگار بودند. من موفق شدم با این دوست به‌صورت خودمانی یک جایی مصاحبه کنم و خارج از گرفتگی‌های اداری ،یک گپ دوستانه با ایشان زدم و نظراتش را در مورد یک حوزه تکنولوژی به‌صورت بی‌نام گرفتم، یعنی قرار نبود که با نام فرد چاپ شود.
خیلی اطلاعات جذاب و جالبی از دیدگاه هم داخلی آن شرکت، هم آن فرد که خودش یک روزنامه‌نگار معتبری در آن حوزه بود که این مصاحبه تهیه شد و بعد هم سروصدای خاص خودش را داشت.
فرض کنیم ما یکسری اطلاعات جمع‌آوری کردیم، با این اطلاعات باید چکار کنیم؟
طبیعتا مهمترین و مشکل‌ترین بخش قضیه همین است، یعنی تحلیل‌کردن اطلاعات جمع‌آوری‌شده و پیاده‌کردن یک گزارش نهایی که قرار است به مخاطب ارائه شود. اول، اینکه ما برای چه رسانه‌ای کار میکنیم، در پیاده‌کردن گزارش خیلی اهمیت و تفاوت دارد. یعنی شما میخواهید مطلبتان را برای یک روزنامه تهیه کنید یا برای مجله ماهانه ، دوهفته‌نامه و هفته‌نامه ؟
یا رسانه شما یک سایت خبری و خبرگزاری است که می‌خواهد این مطلب شما را منتشر کند؟ همه اینها در مدیریت محتوایی نهایی نقش دارد. به هر حال وقتی شما میخواهید محتوای نهایی‌تان را بنویسید؛ اول اینکه در پیاده‌کردن محتوا و نوشتن گزارش، هرچه فاصله شما نسبت به آن رویداد نزدیک‌تر باشد، نوشتن گزارش آسان‌تر است، به خاطر اینکه شما از نظر فکری در جمع موضوع هستید و ممکن است یکسری اطلاعات روی حافظه‌تان باشد که موقع نوشتن یادتان بیاید و تا زمانی که در جو قضیه هستید، پیاده‌کردن موضوع خیلی راحت‌تر است تا دو هفته یا یک ماه بعدش.
هر چه فاصله گزارش شما نسبت به یک رویداد کمتر باشد، تهیه گزارش ازآن آسان‌تر است.
خیلی تجربه جالبی است . من هم خیلی با آن درگیر شده‌ام. گزارش‌هایی که همان موقع تنظیم‌کردم، خیلی گزارش‌های بهتری درآمد تا اینکه بخواهم گزارشم را یک هفته تا ۱۰ روزبعد بنویسم.
بله،این که می‌گویم دو هفته یا یک ماه بعدش، برای زمانی است که شما وقت دارید، وگرنه مثلا وقتی پای خبرگزاری یا روزنامه در میان باشد، شما وقت ندارید و خیلی اوقات باید این تحلیل محتوا را روز به روز انجام دهید و در صحنه باید خبر یا گزارش را بنویسید و بدهید برود.
بایددر فرصت کوتاه گزارش را تنظیم کنید. باید تمام محتوایی که در آن وقت جمع کردید را یک مرور سریع کنید و بر اساس آن به یک نتیجه‌گیری برای خودتان برسید و آن دیدگاه را پیاده کنید.
مثلا امروز در فلان نمایشگاه یا فلان رویداد، یک چنین اتفاقاتی افتاد. از اینجا به بعدش خیلی سلیقه‌ای میشود، ولی سلیقه خودم این است که سعی می‌کنم از دیدگاه خودم آن چیزهایی که محترم‌تر است را بنویسم.. دقت کنید این‌گونه تحلیل‌ها یا این‌گونه گزارش‌ها با گزارش‌های خبری ساده و کوتاهی که ما از نمایشگاه می‌نویسیم، فرق می‌کند. آنها تحلیل های روزانه است، گزارش‌های خبری ، مقاله است.
وقتی شما گزارش تهیه میکنید، شرایط و اتفاقات را از دیدگاه خودتان بازتاب میدهید. این کاری است که در نتیجه آن تجزیه و تحلیل محتوا و اطلاعات به دست آمده است.
در نتیجه این تجزیه و تحلیل، شما به یک دیدگاه رسیده‌اید که می‌توانید این دیدگاه را خودتان به دست آورده باشید، یا ممکن است از طریق گفتگوهایی که انجام دادید؛ چه مصاحبه بوده یا شنیده‌های دیگران به آن رسیده باشید. که گزارش نهایی را با دیدگاه پیاده میکنید و به رسانه ها تحویل میدهید .
اما اینکه چارچوب این گزارش چگونه باشد؛ مثلا بلند باشد یا کوتاه ، چقدر عکس داشته باشد وغیره طبیعتا به آن رسانه‌تان و شرایط خاصش برمی‌گردد.
بعضی مواقع ممکن است در یک رویداد شرکت کنیم اما میخواهیم برای دو یا سه رسانه گزارش تنظیم کنیم؛ در این شرایط چگونه باید عمل کنیم؟
اجازه دهید با یک مثال این موضوع را جواب دهم. مثلا چندوقت پیش وقتی اولین هواپیمای ایرباس خریداری‌شده توسط ایران ایر تحویل داده‌شد، من به بچه‌ها گفتم در یک هفته برای سه رسانه مختلف گزارشی درباره این موضوع بنویسند.
تهیه گزارش برای رسانه‌های مختلف از یک موضوع مشخص و در یک بازه مشخص، کار سختی است. خیلی سخت است. از چه جهت سخت است؟ برای اینکه شما باید به اندازه کافی بتوانید بین این گزارش‌های متفاوت تنوع ایجاد کنید که هر کدام از اینها در جای خودشان خواندنی باشند و در عین حال کمترین شباهتی به هم داشته باشند. البته طبیعتا چون موضوع یکی است، شباهت کلی وجود خواهد داشت. اما تا حد ممکن باید این تفاوت را بین هر دو گزرش قائل شوید.
برای این کار، بهترین روش این است که سوال‌های متفاوتی را در هر کدام از مقاله‌ها بپرسید. مثلا در یکی بپرسید ما درحال خرید چه هواپیماهایی هستیم؟ در یکی دیگری بپرسید وضعیت ناوگان قدیمی و فعلی ما به چه شکلی است؟ در سوال بعدی بپرسیم آیا این حاشیه‌هایی که در مورد هواپیما مطرح است، درست است یا نادرست است یا از کجا آب خورده است؟ وقتی سوالات متفاوتی را در هر کدام یک از این مقاله‌ها بپرسید، با وجود اینکه به هر حال یکسری حاشیه‌های مشابهی دارند، به خاطر‌اینکه موضوع یکی است، نتیجه نهایی متفاوت خواهد بود، به این خاطر نتیجه‌گیری‌های متفاوتی در هر یک از آنها به دست می آید.
در حقیقت شما یک زاویه نگرش خیلی خاص را برای هر مقاله و هر گزارشی که بخواهید به این شکل بنویسید در نطر گرفتید، درسته؟
این به شرطی است که شما آنقدر دستتان باز باشد که بتوانید سوال پرسیده‌شده و هدف از نگارش هر یک از گزارش‌ها را خودتان انتخاب کنید و آن رسانه موردنظر این هدف را برای شما مشخص نکرده باشد.
برای اینکه مسئله خط داستان را بهتر متوجه شویم، خوشحال می‌شوم که بیشتر از تجربیاتتان در این زمینه برای ما بگویید.
مثلا مدتی پیش نمایشگاه هوایی کیش برگزار شد که حواشی خاص خودش را داشت. یکی از بزرگترین نمایشگاه‌های هوایی بود که در ایران برگزار شده بود و من در طول یک هفته برای چندین رسانه درباره این موضوع گزارش تهیه کردم. چگونه در این گزارش ها با هم تفاوت پیدا کرد؟ من یکسری انتقادات به کل برگزاری این رویداد وارد می‌دانستم که در یکی از گزارش‌ها آمدم و به این انتقادها پرداختم که چرا مثلا مشکلات برگزاری همچنان ادامه دارد؟ اصلا چه مشکلاتی در روند برگزاری بوده است ؟ در مقایسه با مقیاس‌های جهانی چه اتفاقاتی می‌افتاد بهتر بود؟ چند گزارش عمومی‌تر برای رسانه دیگری نوشتم که فقط تحلیل شرایط بود؛ اینکه چه اتفاقاتی افتاده، نمایشگاه کیش با چه ابعاد و وسعت و شرکت‌کنندگانی برگزار شده، چه کسانی بودند، چه کسانی نبودند، کسانی که شرکت کرده بودند و سال‌های پیش نبودند، چه چیزهایی برای ارائه داشتند؟ خود نمایشگاه در سال‌های پیش چقدر رشد کرده بود، چقدر سرمایه‌گذاری شده بود و احتمالا دستاوردهایش در کجا دیده میشود؟
اینها حرف‌هایی بود که در یکی از گزارش‌ها زدم. در یک گزارش دیگر از دید مبنای گزارشی با یکی، دو تا از شرکت‌های که شرکت کرده بودند، مصاحبه گرفتیم، این یک نمونه ساده از تهیه گزارش میدانی است و همه اینها در قالب جمع‌آوری اطلاعات اولیه انجام شده است.
ضمن اینکه باید دقت کنیم؛ این شرایطی که دارم می‌گویم برای زمانی است که شما در زمینه یک گزارش آزادی عمل داری. ممکن است شما به‌عنوان یک خبرنگار رسمی که از طرف یک روزنامه یا نهادی با آزادی عمل محدودی آنجا باشید. یک وقت است که شما به‌عنوان خبرنگار یک نهادی رفته‌اید و آزادی عمل هم دارید که برای چند تا رسانه گزارش تهیه کنید.
اما یک وقت است که شما آزادی عمل ندارید، چرا؟ چون شما به‌عنوان یک خبرنگار یک رسانه‌ای به آنجا رفته‌اید و فقط قرار است گزارش دقیقه به دقیقه و ثانیه به ثانیه برای آن رسانه تهیه کنید ، همراهتان عکاس دارید ، چند همکار یا خبرنگار دیگر همراهتان هستند که در این صورت دست و پای شما بسته‌تر است.
اینجا شما باید ارائه محتوایی را برای رسانه خودتان مدیریت کنید و دیگر وقت ندارید که چند نگاه و نگرش برای دیگران تهیه کنید. شاید بعد از نمایشگاه یادداشت یا نوع مقالات مختلفی یا نگاه جدیدتری را به رسانه‌های دیگر بدهی، ولی در طول برگزاری این فرصت را نداری. همه اینها به شیوه ماموریت شما، شیوه حضور شما و منابعی که در اختیار شماست، بستگی دارد.
قبل از نوشتن گزارش، اطلاعات کلی و ابتدایی درباره آن رویداد را جمع‌آوری کنید.
بسیار عالی. خیلی گفتگوی جالبی شد از این بابت که ما یکسری تجربیات را به دست آوردیم که وقتی در یک فضای خاص قرار می‌گیریم و میخواهیم گزارش تهیه کنیم، به چه معیارهایی توجه کنیم. ممنون می‌شوم که در پایان اگر نکته یا موضوع خاصی است، در میان بگذارید.
چیزی که می‌خواهم بگویم، این است که اگر دوست دارید واقعا کار روزنامه‌نگاری امروز را شروع کنید، سعی کنید کار این کار را فقط از طریق تمرین و مداومت زیاد به دست بیاورید و این تمرین، هم نوشتن است، هم مطالعه بسیار زیاد کارهای دیگران و مطالعه در زمینه‌های متفاوت، از حوزه علوم‌نگاری گرفته تا حوزه‌های موردنظر شما. فرقی نمی‌کند که میخواهید خبرنگار سیاسی ،علمی ، تکنولوژی و یا هر حوزه‌ای باشید. شما باید یک پیش زمینه اطلاعاتی در آن حوزه داشته باشید.
به‌علاوه اینکه باید چارچوب‌مند و قانون‌مند باشید.یعنی وقتی که شروع میکنید به نوشتن یک گزارش یا مقاله، حتما یک فرم و پیش‌بینی برای متن خودتان داشته باشید.
همیشه باید یک ماکت محتوایی داشته باشید که نشان‌دهنده کار نهایی شماست. گزارش‌های مطبوعاتی براساس ماکت محتوایی تهیه میشود.
یاد گرفتن شغل روزنامه نگاری از طریق تمرین و مداومت در نوشتن و مطالعه آثار دیگران امکان پذیر است.
ماکت محتوایی یعنی چه؟
ماکت محتوایی مثل یک نقاشی می‌ماند. نقاشی‌ای است که به شما می‌گوید اجزای مقاله شما چیست. یک بخشی از اجزای مقاله شما میتواند مصاحبه باشد، بخشی‌اش مقاله باشد وغیره.
فرض کنید داریم در مورد ماشین‌های پرنده صحبت میکنیم. می‌توانیم یک بخشی از محتوایمان را بدهیم به موضوع اصلی گزارش. ابتدا طرح موضوع میکنیم؛ همان رویه‌ای که درباره‌اش صحبت کردیم. سپس مسئله را طرح میکنیم، نتیجه گیری میکنیم، و پاسخ سوالات را میدهیم.
حالا در این بین، نیاز داریم مصاحبه داشته باشیم، نیاز داریم در مورد ماشین‌های پرنده‌ای که الان دارند آزمایش می‌شوند صحبت کنیم، در مورد آدم‌های تاثیرگذار در این حوزه یا در مورد تاریخچه‌اش صحبت میکنیم. اینها همه اجزایی هستند که شما در موردشان فکر کردید و الان می‌توانید بکوبید روی هم و از داخلشان یک مقاله دربیاورید.
اینکه اینها را چگونه بچینید و به هر کدام چقدر حجم بدهید و در هر کدام در مورد چه چیزی صحبت کنید. این ماکت محتوایی شماست.
اینکه شما چه می‌گویید و چه نمی‌گویید، اینکه مقاله شما چه شکلی میشود، این ماکت محتوایی است که علاوه بر اینکه کار را برای خودتان برای پیاده‌کردن موضوع آسان می‌کند، نتیجه نهایی را جذاب‌تر و دقیق‌تر و منظم‌تر می‌کند.
و مطلب نهایی که حاصل شده‌است، بسیار مطلب پخته‌تری است، به خاطر اینکه چارچوب و مشخصات معینی دارد.
خیلی ممنون آقای جهان‌پناه از اینکه در این گفتگو شرکت کردید. اطلاعات خوبی را دریافت کردیم.
دوستان و شنوندگان عزیز رادیو علم‌نگار، شما اگر سوژه یا فردی را می‌شناسید که دوست دارید در رادیو علم نگار حضور داشته باشد، خوشحال می‌شویم به ایمیل info@shiva.ac ایمیل بزنید و نظرات خودتان را بگویید و برنامه‌های قبلی رادیو علم‌نگار هم همین حالا در وبت‌سایت shiva.ac موجود است که می‌توانید مراجعه کنید و گفتگوهای قبلی ما را در رادیو علم نگار هم بشنوید. ممنون از اینکه در پنجمین برنامه هم با ما همراه بودید. شما را تا برنامه آینده به خدای بزرگ می‌‌سپارم.
نظرات